Ngày 22.01.2013, 15:49 (GMT+7) SGTT.VN - Khủng hoảng Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông tác động ra sao đến chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương? GS Thayer trả lời như sau: Từ tháng 9.1972, Trung Quốc và Nhật Bản bình thường hóa quan hệ ngoại giao. Sáu năm sau, hai bên ký hiệp ước song phương về đánh cá và đạt được thỏa thuận gác sang một bên tranh chấp về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, để cho các thế hệ mai sau quyết định. Bảy diễn biến đan xen Tuy nhiên, tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư đã trở thành một cuộc khủng hoảng ngoại giao thực sự với bảy diễn biến chồng chéo lên nhau. 
Diễn biến thứ hai liên quan đến việc căng thẳng chính trị giữa Hàn Quốc và Nhật Bản tái bùng phát trùng hợp với thời điểm căng thẳng gia tăng giữa Trung Quốc và Nhật Bản. Ngày 10.8, tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak đi thăm đảo Dokdo ở biển Nhật Bản. Nhật Bản tuyên bố có chủ quyền đối với hòn đảo này mà họ gọi là Takeshima và triệu hồi đại sứ của mình ở Seoul về nước để phản đối. Diễn biến thứ ba bao gồm hoạt động của các công dân thuộc những nước đang đòi hỏi chủ quyền. Ngày 15.8, 14 nhà hoạt động Trung Quốc từ Hong Kong đã đi thuyền ra Senkaku, đổ bộ lên một hòn đảo ở quần đảo này và cắm cờ Trung Quốc. Họ đã bị chính quyền Nhật Bản bắt giữ và trục xuất ngay lập tức. Bốn ngày sau, khoảng 150 người có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa Nhật Bản từ Okinawa ra Senkaku. Nhiều người trong số này đã nhảy ra khỏi thuyền, bơi vào đảo và cắm cờ Nhật Bản. Diễn biến thứ tư là sự bùng nổ các cuộc biểu tình bài Nhật tại Trung Quốc nhằm phản đối việc mua ba hòn đảo. Diễn biến thứ năm của cuộc khủng hoảng Senkaku liên quan đến các phản ứng đa dạng của chính phủ Trung Quốc chống lại Nhật Bản. Ví dụ, ngày 5 tháng Chín, bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng việc Nhật Bản mua các hòn đảo là “bất hợp pháp và không có giá trị”. Ngày 11.9, Trung Quốc tuyên bố rằng các hành động của Nhật Bản “không thể làm thay đổi một thực tế là phía Nhật Bản đã đánh cắp các hòn đảo của Trung Quốc”. Trung Quốc đã chính thức công bố các điểm cơ sở và các đường cơ bản phần đòi hỏi lãnh thổ biển của mình xung quanh quần đảo Điếu Ngư và chính thức đệ trình lên Ban tổng thư ký Liên Hiệp Quốc bộ hồ sơ này. Diễn biến thứ sáu liên quan đến sự can thiệp của Đài Loan để công khai hóa đòi hỏi chủ quyền của mình đối với quần đảo Điếu Ngư. Diễn biến thứ bảy là sự can dự của Hoa Kỳ. Chính quyền Mỹ đã tuyên bố không đứng về bên nào trong cuộc tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và Nhật Bản, nhưng Hoa Kỳ cũng tái khẳng định là các cam kết trong hiệp ước đã ký với Nhật Bản có liên quan đến quần đảo Senkaku. Bản chất đằng sau các sự kiện Có thể rút ra một số kết luận gì chính từ vụ tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trong năm 2012? Thứ nhất, chủ nghĩa dân tộc tại Trung Quốc đã đi vào giai đoạn sô vanh nưóc lớn hiếu chiến và trở thành một lực lượng độc lập mạnh mẽ dẫn dắt chính sách đối ngoại và an ninh của Trung Quốc. 
Thứ ba, tranh chấp Senkaku cho thấy các vụ tranh chấp lãnh thổ ở Đông Á là một rủi ro đối với Mỹ trong việc duy trì, phát triển liên minh và đối với chiến lược tái cân bằng lực lượng của Hoa Kỳ ở châu Á-Thái Bình Dương. Như đã nêu ở trên, tranh chấp Senkaku gây khó khăn cho các ý định của Mỹ vừa muốn thúc đẩy cam kết hợp tác với Trung Quốc vừa tái khẳng định các cam kết được ghi trong hiệp ước đã ký với Nhật Bản. Thứ tư, tranh chấp quần đảo Senkaku cho thấy Trung Quốc đang khai thác ý tưởng sử dụng sức mạnh kinh tế như là phương tiện bổ sung để gây sức ép đối với các đồng minh của Mỹ. Trong vụ tranh chấp Bãi đá Scarborough đầu năm nay, Trung Quốc cắt giảm du lịch và ngừng nhập khẩu chuối và các hoa quả nhiệt đới khác của Philippines. Theo báo cáo do Ngân hàng JPMorgan Chase công bố, do tranh chấp Senkaku, tăng trưởng kinh tế Nhật Bản có thể bị giảm 0,8% trong quý bốn năm nay vì xuất khẩu sang Trung Quốc suy giảm và du lịch Trung Quốc sang Nhật Bản cũng giảm. Thứ năm, tranh chấp lãnh thổ của Trung Quốc với Nhật Bản không thể dẫn đến xung đột quân sự. Trung Quốc đã chủ ý sử dụng các cơ quan dân sự, như lực lượng Hải Giám Trung Quốc và các ngư dân Trung Quốc, để khẳng định các tuyên bố về chủ quyền. Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc lùi lại phía sau, không can dự. Gây ra một cuộc đối đầu quân sự có thể phản tác dụng và làm rối loạn thương mại, đe dọa an ninh các tuyến hàng hải, làm tăng mức đóng bảo hiểm và lôi kéo Mỹ can dự. Thiều Quang
|